Đồn Biên phòng Cửa khẩu Hồng Vân (thành phố Huế) cùng các lực lượng công an, quân sự, dân quân địa phương tổ chức cứu trợ người dân thôn Ta Lo A Hố (xã Hồng Vân trước đây) bị cô lập, chia cắt trong mưa lũ. (Ảnh: CÔNG HẬU)

Năm của những kỷ lục

Nhắc đến thiên tai năm 2025 là nhắc đến những kỷ lục mới được xác nhận. Theo Phó Giám đốc Trung tâm dự báo Khí tượng Thủy văn quốc gia Hoàng Phúc Lâm, từ đầu năm, thiên tai đã diễn ra dồn dập, khốc liệt, trên phạm vi rộng, mang nhiều yếu tố bất thường, vượt mức lịch sử.

Đã có 15 cơn bão và sáu áp thấp nhiệt đới trên Biển Đông; mưa lớn cực đoan xảy ra gây lũ vượt lịch sử trên 18 tuyến sông khu vực Bắc Bộ và Trung Bộ; triều cường vượt lịch sử tại hạ lưu sông Tiền, sông Hậu; ngập lụt rất nghiêm trọng tại các đô thị, vùng trũng thấp, nhất là tại thành phố Hà Giang (tỉnh Hà Giang trước đây), Thái Nguyên, Bắc Ninh, Hà Nội, Thanh Hóa, Nghệ An, Quảng Trị, Huế, Đà Nẵng, Quảng Ngãi, Gia Lai, Đắk Lắk, Khánh Hòa, Lâm Đồng…

Huế kết thúc đợt mưa kéo dài 23 ngày với ba đợt lũ liên tiếp trong một tuần. (Ảnh: Trương Vững)

Có thể điểm lại một số đợt thiên tai điển hình, bất thường trong năm 2025. Đầu tiên là bão số 1, mặc dù không đổ bộ vào nước ta, nhưng hoàn lưu bão đã gây mưa lớn trái mùa từ ngày 10-14/6 ngay giữa mùa khô ở khu vực bắc trung bộ.

Trong đó tại Bạch Mã (thành phố Huế) mưa lên đến 1.277 mm; lũ trên báo động 3 tại Quảng Trị, Huế. Đây là đỉnh lũ cao nhất trong tháng 6 trong vòng 30 năm qua và được đánh giá là lịch sử và cao hiếm thấy trong chuỗi số liệu quan trắc cùng thời kỳ.

Đặc biệt, mưa lớn do hoàn lưu bão số 3 từ ngày 20-23/7 đã gây lũ vượt lịch sử trên thượng lưu sông Cả.

Lưu lượng đỉnh lũ về hồ Bản Vẽ (Nghệ An) đặc biệt lớn lên tới 12.800 m3/giây và vượt lũ kiểm tra 10.500 m3/giây. Một kỷ lục của lượng mưa cũng được xác lập do bão số 12 gây ra.

Hoàn lưu bão kết hợp với không khí lạnh từ ngày 22/10 đến sáng 3/11, gây hai đợt mưa rất lớn tại các tỉnh, thành phố từ Quảng Trị đến Quảng Ngãi. Lượng mưa tại đỉnh Bạch Mã lên đến 1.740mm - đây là lượng mưa một ngày lớn nhất từ trước đến nay ở nước ta.

Từ ngày 16 đến 22/11, khu vực Nam Trung Bộ tiếp tục xảy ra đợt mưa lớn, trong đó Đắk Lắk mưa phổ biến 800-1.500mm, có nơi hơn 1.900mm. Riêng ngày 19/11, tại Đắk Lắk (địa bàn tỉnh Phú Yên cũ) có mưa đặc biệt lớn 400-600mm, có nơi hơn 800mm.

Mưa lớn gây lũ trên các sông từ Quảng Trị đến Khánh Hòa có nơi lên trên báo động 3 và vượt lũ lịch sử năm 1993 là 1,09 m, tại Phú Lâm. Trên sông Dinh Ninh Hòa (Khánh Hòa) tại Ninh Hòa vượt lũ lịch sử năm 1986.

Theo thống kê của Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai, tính đến ngày 20/12, thiên tai trên cả nước đã làm 468 người chết, mất tích, 741 người bị thương; 4.179 nhà bị sập, đổ, trôi, 348.834 nhà bị hư hỏng, tốc mái; 545.395ha lúa, hoa màu bị ngập úng, thiệt hại; 71.687 con gia súc, 5,16 triệu con gia cầm bị chết, cuốn trôi; 171.763 lồng bè thủy sản bị thiệt hại; 1.070km đê, kè, kênh mương bị thiệt hại; 140km bờ sông, bờ biển bị sạt lở; 1.259km đường giao thông bị thiệt hại với tổng khối lượng đất đá bị sạt lở là 15,1 triệu m3...Tổng thiệt hại ước tính hơn 98.677 tỷ đồng, bằng 0,7-0,8% GDP năm 2025.

Thích ứng thiên tai trong tình hình mới

Trong bối cảnh năm 2025 các địa phương chuyển sang mô hình chính quyền hai cấp, đòi hỏi sự điều chỉnh trong tổ chức lực lượng, điều hành và phân cấp trách nhiệm.

Không ít vấn đề mới phát sinh như khoảng trống trong điều phối, yêu cầu nâng cao năng lực tại cơ sở, cũng như áp lực bảo đảm an toàn cho người dân trong tình huống thiên tai ngày càng phức tạp.

Ông Nguyễn Văn Tiến - Phó Cục trưởng Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai cho biết, với sự quan tâm chỉ đạo sâu sát của lãnh đạo Đảng, Nhà nước, cùng việc triển khai hàng loạt giải pháp trước mắt lẫn lâu dài, thiệt hại đã được hạn chế so với quy mô và tính chất dữ dội của thiên tai.

Công tác lãnh đạo, chỉ đạo được thực hiện quyết liệt từ sớm, từ xa với phương châm chỉ đạo “chủ động, quyết liệt, phòng ngừa, ứng phó ở mức cao nhất, sẵn sàng ứng phó các tình huống xấu nhất”. Việc tinh gọn đầu mối, rút ngắn quy trình chỉ đạo, nhất là trong thiên tai khẩn cấp, đã phát huy vai trò chủ động của cơ sở, đặc biệt là cấp xã.

Đây là lực lượng trực tiếp, sát dân nhất, đáp ứng yêu cầu thực hiện phương châm “4 tại chỗ”. Thực tế cũng cho thấy, nhiều địa phương, nhận thức về phòng, chống thiên tai đang được nâng lên rõ rệt; các mô hình ứng phó tại chỗ được củng cố, kỹ năng phòng tránh được đưa vào trường học, thôn xóm và người dân từng bước trở thành chủ thể trong việc bảo vệ chính mình trước thiên tai.

Nhìn lại những ngày mưa lũ dồn dập, giữa những trận bão dữ dội và những giờ phút sinh tử khi thiên tai ập đến… luôn có những con người thầm lặng bước về phía nguy hiểm để bảo vệ sự an toàn cho cộng đồng. Họ là lực lượng xung kích tại chỗ.

Ông Tiến khẳng định, nếu phải chọn ra một lực lượng là “tuyến đầu của tuyến đầu” thì đó chính là đội ngũ xung kích phòng chống thiên tai cơ sở. Đồng hành cùng người dân khắc phục hậu quả thiên tai cũng là điểm nhấn đáng nhớ trong năm thiên tai lịch sử 2025 này.

Ngày 30/11, Thủ tướng Phạm Minh Chính có Công điện số 234/CĐ-TTg về việc phát động, triển khai “Chiến dịch Quang Trung” thần tốc xây dựng 1.653 nhà ở cho các gia đình bị thiệt hại qua các đợt bão, lũ tại khu vực miền trung.

Lễ khởi công xây dựng nhà ở cho các gia đình bị thiệt hại qua các đợt bão, lũ tại tỉnh Quảng Ngãi.

Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, tính đến ngày 19/12, số nhà đã được khởi công xây dựng là 1.652 nhà; 480 nhà đã được xây dựng hoàn thành; 1.172 nhà đã khởi công, chưa hoàn thành, chỉ còn một nhà chưa khởi công xây dựng tại Quảng Trị. Ngoài ra, còn 34.781 nhà đang được tiến hành sửa chữa…

Thời gian còn lại, Thủ tướng yêu cầu phải đẩy nhanh tiến độ với tinh thần trách nhiệm cao nhất, với tình cảm từ trái tim đối với người dân, hoàn thành việc xây dựng lại, tái định cư cho các hộ có nhà bị sập, đổ, trôi chậm nhất trước ngày 31/1/2026.

Theo dự báo của Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn quốc gia, thời gian tới, thiên tai tiếp tục diễn biến khó lường, tiềm ẩn nhiều nguy cơ. Chính vì vậy, nhiệm vụ quan trọng cần triển khai ngay là điều chỉnh chiến lược, kế hoạch và phương án phòng, chống thiên tai phù hợp từng vùng.

Đẩy mạnh ứng dụng khoa học-công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia và nền tảng quản lý thiên tai trên môi trường số; huy động nguồn lực cho các dự án trọng điểm như sắp xếp dân cư vùng thiên tai, nâng cấp hạ tầng chống bão lũ và xử lý ngập tại các đô thị lớn...

Về lâu dài, cần khắc phục những hạn chế về công tác dự báo, cảnh báo, cảnh báo sớm, chi tiết cho một số loại hình thiên tai cực đoan xảy ra trong phạm vi hẹp như mưa lớn cục bộ cực đoan, lũ đặc biệt lớn, vượt lịch sử, sạt lở đất, lũ quét, dông, lốc./.

Xem bài viết gốc tại đây