Cống Xuân Hòa, huyện Chợ Gạo (Tiền Giang) điều phối cung cấp nguồn nước ngọt cho dự án ngọt hóa Gò Công.

Phó Cục trưởng Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) Nguyễn Hồng Khanh cho biết: “Ðồng bằng sông Cửu Long là hạ du vùng châu thổ của sông Mê Công bao gồm 13 địa phương là: Long An, Tiền Giang, Bến Tre, Trà Vinh, Vĩnh Long, Ðồng Tháp, An Giang, Kiên Giang, Hậu Giang, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau và thành phố Cần Thơ.

Toàn vùng có diện tích đất tự nhiên khoảng 4 triệu ha, dân số 21,49 triệu người với 85% sinh sống dựa vào sản xuất nông nghiệp. Do có các đặc điểm sinh thái thuận lợi, khu vực Ðồng bằng sông Cửu Long là vùng trọng điểm sản xuất nông nghiệp của cả nước”. Tuy nhiên, khu vực này cũng là nơi thường xuyên chịu ảnh hưởng của xâm nhập mặn vào mùa khô.

Những năm gần đây, hạn hán, xâm nhập mặn và ngập lụt, úng vùng ven biển gia tăng mạnh. Nguyên nhân chủ yếu của các loại hình thiên tai này là do biến đổi khí hậu, nước biển dâng, sự gia tăng sử dụng nước và tích nước ở thượng nguồn sông Mê Công và phát triển nội tại.

Các nhân tố này tích hợp lại, dẫn đến quy luật lũ và xâm nhập mặn bị thay đổi, gây nhiều tác động bất lợi đến nguồn nước phục vụ sản xuất nông nghiệp và dân sinh.

Một số năm xâm nhập mặn đã gây thiệt hại nặng nề đến sản xuất nông nghiệp và cấp nước sinh hoạt cho người dân vùng nông thôn nhưng thời gian gần đây, bằng các giải pháp công trình và phi công trình cũng như sự chủ động ứng phó của người dân cho nên tình trạng xâm nhập mặn không gây nhiều thiệt hại đối với sản xuất. Ðiển hình như hệ thống thủy lợi Cái Lớn-Cái Bé xây dựng giai đoạn 1 với tổng mức đầu tư hơn 3.309 tỷ đồng đi vào vận hành.

Từ khi hệ thống công trình thủy lợi Cái Lớn-Cái Bé đi vào hoạt động tỉnh Kiên Giang không còn phải đắp các đập tạm ngăn mặn giúp tiết kiệm được hàng chục tỷ đồng.

Mặt khác, vùng sinh thái ngọt hoàn toàn với diện tích khoảng 145.600 ha đã được kiểm soát, không để mặn xâm nhập; vùng sinh thái lợ (chủ yếu mô hình tôm-lúa) cơ bản kiểm soát được nguồn nước có độ mặn phù hợp cho nuôi trồng.

Trên địa bàn tỉnh Hậu Giang đã có những năm đầu tiên không bị mặn xâm nhập ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp và nước sinh hoạt của người dân từ hướng sông Cái Lớn do đã cơ bản kiểm soát mặn thành công tại cầu Cái Tư.

Mùa khô năm 2023-2024, hệ thống công trình thủy lợi Cái Lớn-Cái Bé vận hành hợp lý giúp phòng chống hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn phục vụ hiệu quả cho sản xuất, dân sinh cho các địa phương trong vùng hưởng lợi.

Theo nhận định của các cơ quan chuyên môn, từ nay đến giữa tháng 4, xâm nhập mặn tiếp tục tăng cao, xâm nhập sâu trong các kỳ triều cường ở khu vực Ðồng bằng sông Cửu Long; trong đó, các đợt xâm nhập mặn cao điểm ở vùng cửa sông Cửu Long khả năng xuất hiện từ ngày 11 đến 15/3 và từ ngày 30/3 đến 2/4; ở các sông Vàm Cỏ, Cái Lớn từ ngày 11 đến 15/3, từ ngày 30/3 đến 2/4 và từ ngày 10 đến 13/4.

Nhằm chủ động phòng, chống với các đợt cao điểm xâm nhập mặn, các địa phương cần tăng cường theo dõi thông tin dự báo xâm nhập mặn, nguồn nước của các cơ quan chuyên ngành khí tượng, thủy văn và cơ quan chuyên môn cung cấp làm cơ sở tổ chức các giải pháp ứng phó phù hợp.

Cần tiếp tục tăng cường vận hành hợp lý các công trình thủy lợi để lấy, tích trữ nước ngọt tối đa vào hệ thống kênh mương, ao, hồ phân tán, khu trũng; lưu ý tại các vùng cây ăn quả cần bảo đảm tích trữ để đáp ứng nhu cầu nước tối thiểu của cây trồng trong thời gian ảnh hưởng của xâm nhập mặn.

Mặt khác, các địa phương và bà con nông dân cần đo độ mặn trước khi lấy nước tưới cho cây trồng. Khẩn trương xác định cụ thể khu vực người dân có nguy cơ để có phương án bảo đảm cung cấp đủ nguồn nước sinh hoạt cho người dân; hỗ trợ người dân tổ chức lấy nước, trữ nước phục vụ sinh hoạt; không để người dân bị thiếu nước sinh hoạt hoặc phải sử dụng nước sinh hoạt không bảo đảm chất lượng.

Các địa phương cũng cần chủ động sử dụng các nguồn kinh phí để thực hiện khẩn cấp các giải pháp phòng, chống hạn hán, xâm nhập mặn; lưu ý lắp đặt trạm bơm dã chiến, đắp đập tạm, đào ao, nạo vét cửa lấy nước, hệ thống kênh trục... phục vụ sản xuất nông nghiệp; thường xuyên thông tin về tình hình xâm nhập mặn đến chính quyền địa phương, người dân, tổ chức liên quan chủ động thực hiện giải pháp ứng phó.