Cống ngăn mặn Xẻo Quao A, xã Nam Thái A, huyện An Biên, tỉnh Kiên Giang sẵn sàng vận hành.

Chủ động ứng phó hạn, mặn

Tính đến ngày 22/2, tại các tỉnh Kiên Giang, Trà Vinh, Sóc Trăng… chưa ghi nhận thiệt hại đáng kể do hạn, mặn gây ra trong năm nay. Một số địa phương chủ động lịch thời vụ đã thu hoạch hoa màu, bảo đảm nguồn nước ngọt để nuôi trồng, mang lại hiệu quả.

Nằm giữa sông Tiền, sông Hậu và tiếp giáp Biển Ðông, phần lớn diện tích đất nông nghiệp của tỉnh Trà Vinh bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi khô hạn, xâm nhập mặn. Thời gian qua, từ nguồn vốn Trung ương, tỉnh Trà Vinh được đầu tư hoàn thiện hạ tầng thủy lợi, bảo đảm nguồn nước tưới tiêu cho hàng trăm nghìn héc-ta.

Hưởng lợi từ dự án phát triển thủy lợi Đồng bằng sông Cửu Long, 80% hạng mục công trình của Dự án thủy lợi Nam Măng Thít được thực hiện tại tỉnh Trà Vinh. Dự án giúp Trà Vinh kiểm soát mặn, tiếp ngọt, cấp nước sinh hoạt cho người dân, kết hợp khai thác nguồn lợi thủy sản và phát triển giao thông nông thôn.

Vụ sản xuất 2024-2025, ngành nông nghiệp tỉnh Trà Vinh đã vận động nhân dân thực hiện nhiều mô hình sản xuất hiệu quả. Đó là mô hình nuôi tôm càng xanh xen canh lúa mang lại lợi nhuận hơn 150 triệu đồng/ha, tăng 8-10 lần so với độc canh cây lúa, giảm chi phí thức ăn, thuốc, hóa chất. Mô hình nuôi tôm thẻ chân trắng luân canh lúa theo hướng hữu cơ, lợi nhuận hơn 467 triệu đồng/ha. Mô hình nuôi tôm-rừng kết hợp với vọp, lợi nhuận 80 triệu đồng/ha. Mô hình trồng đậu phộng sử dụng phân hữu cơ vi sinh, tưới nước tiết kiệm năng suất đạt 7,5 tấn/ha, lợi nhuận 60 triệu đồng/ha;…

Phó Trưởng Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Cầu Kè, tỉnh Trà Vinh Phạm Văn Kha cho biết, các công trình thủy lợi góp phần bảo đảm nguồn nước tưới tiêu, ngăn mặn, trữ ngọt và ứng phó triều cường, phục vụ sản xuất cho 4.450 ha đất trồng lúa, cây ăn trái của gần 5.000 hộ dân trên địa bàn.

Tại tỉnh Sóc Trăng, nhờ thực hiện tốt việc gia cố bờ bao, nạo vét kênh mương, tích trữ nước ngọt, sử dụng tiết kiệm nguồn nước... khu vực Long Phú-Tiếp Nhật, huyện Long Phú nói riêng và toàn tỉnh nói chung đã điều chỉnh tốt lịch thời vụ gieo trồng, tránh ảnh hưởng của xâm nhập mặn. Vụ lúa đông xuân 2024-2025 trên địa bàn đã thu hoạch xong và không ghi nhận thiệt hại.

Theo Viện Khoa học thủy lợi miền Nam, xâm nhập mặn mùa khô năm 2024-2025 ở các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long sẽ cao nhất vào cuối tháng 2 đến tháng 4 và ảnh hưởng đến sản xuất, sinh hoạt của người dân vùng ven biển. Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Kiên Giang, giữa tháng 2/2025, lưu lượng nước tại trạm Kratie (Vương quốc Campuchia) giảm chậm, thấp hơn các năm trước từ 3-7%. Mực nước cao nhất tại trạm Châu Đốc (tỉnh An Giang) thấp hơn năm 2024 khoảng 3 cm. Tại các trạm nội đồng, mực nước hiện cao hơn năm 2024 nhưng thấp hơn từ 10-15 cm so với những năm trước đó.

Xâm nhập mặn đang có xu hướng tăng mạnh tại các khu vực ven biển của tỉnh Kiên Giang. Tại các con kênh thuộc ấp Bàu Trâm, xã Nam Yên, huyện An Biên, tỉnh Kiên Giang, nơi cách cửa biển khoảng 10 km, lục bình (loài thực vật thủy sinh nước ngọt) đã chết rụi do ảnh hưởng của nước mặn xâm nhập. Trên sông Cái Bé, độ mặn 4‰ đã lấn sâu 14 km tính từ cửa biển; trên sông Cái Lớn, mức xâm nhập mặn đã vào sâu 36 km.

Cơ quan chức năng tỉnh Sóc Trăng ghi nhận vào ngày 18/2 trên tuyến sông Hậu, ranh mặn 4 g/lít trong các đợt triều cường dịch chuyển sâu vào nội đồng từ 35-40 km (xã Nhơn Mỹ, huyện Kế Sách). Do ảnh hưởng gió mùa đông-bắc cường độ mạnh, độ mặn trên tuyến sông Hậu thường xuyên duy trì ở mức cao và không suy giảm khi triều thấp. Dự báo thời gian tới, xâm nhập mặn xuất hiện và duy trì ở cường độ cao, ranh mặn 4 g/lít trên tuyến sông Hậu vào sâu nội đồng 40-45 km (xã An Lạc Tây, huyện Kế Sách) và trên sông Mỹ Thanh từ 35-40 km (xã Thạnh Phú, huyện Mỹ Xuyên).

Giải pháp công trình, phi công trình

Để giải quyết nguồn nước cho các vùng trọng điểm lúa của hai tỉnh Trà Vinh, Vĩnh Long, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã triển khai dự án đầu tư xây dựng công trình nạo vét kênh Mai Phốp, Ngã Hậu với tổng mức đầu tư hơn 436 tỷ đồng, khả năng cấp nước ngọt cho 30.000 ha lúa, tăng cường khả năng tiêu úng, rửa phèn cho 160.680 ha đất tự nhiên của tỉnh Trà Vinh.

Tháng 8/2022, công trình trạm bơm Kênh 3 tháng 2 tại xã Ngãi Hùng, huyện Tiểu Cần với tổng mức đầu tư 244 tỷ đồng đã hoàn thành và đưa vào khai thác. Đây là công trình trạm bơm công nghệ hiện đại đầu tiên của tỉnh Trà Vinh. Mục tiêu của dự án là cung cấp đủ nguồn nước ngọt cho 25.936 ha đất nông nghiệp các huyện Tiểu Cần, Châu Thành, Cầu Ngang, Trà Cú, Duyên Hải và thị xã Duyên Hải của tỉnh Trà Vinh theo hướng đa dạng cây trồng, vật nuôi.

Ngày 17/2, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phối hợp Ủy ban nhân dân tỉnh Sóc Trăng tổ chức vận hành cửa van công trình Cống âu thuyền Rạch Mọp thuộc Dự án Công trình kiểm soát nguồn nước bờ nam sông Hậu có vốn đầu tư hơn 500 tỷ đồng, do Ban Quản lý đầu tư và xây dựng Thủy lợi 10, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn làm chủ đầu tư. Cống có chiều rộng thông nước 85m, trong đó, hai khoang cống, mỗi khoang rộng 35m và một âu thuyền rộng 15m, cùng các công trình phụ trợ khác. Cửa van bằng thép, được đóng mở bằng xi-lanh thủy lực, cống có hệ thống quan trắc, giám sát tự động. Dự kiến công trình sẽ hoàn thành, đưa vào sử dụng trước ngày 30/4, bảo đảm phòng, chống hạn, mặn, phục vụ sản xuất, dân sinh mùa khô năm 2024-2025.

Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Sóc Trăng Trần Văn Lâu cho biết, Cống âu thuyền Rạch Mọp hoàn thành sẽ giúp kiểm soát mặn, giữ ngọt, tạo điều kiện sản xuất ổn định, bền vững cho vùng diện tích tự nhiên 19.220 ha trên địa bàn huyện Kế Sách, Châu Thành, Long Phú, thành phố Sóc Trăng. Công trình cũng sẽ làm giảm ảnh hưởng do hạn, mặn gây ra và tạo nguồn hỗ trợ cấp nước ngọt ứng phó trong các đợt mặn lên cao trên sông Hậu cho diện tích tự nhiên 36.710 ha địa bàn huyện Kế Sách, Châu Thành (tỉnh Sóc Trăng) và huyện Châu Thành, thị xã Ngã Bảy (tỉnh Hậu Giang), tăng khả năng luân chuyển dòng chảy, nâng cao hiệu quả tháo chua, rửa phèn và tiêu thoát nước, cải thiện môi trường vùng dự án.

Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Kiên Giang Lê Hữu Toàn cho biết: “Trong khoảng từ tháng 3 đến 4/2025, toàn bộ hệ thống cống thuộc địa bàn tỉnh Kiên Giang sẽ vận hành 24 giờ hằng ngày kết hợp với hệ thống cống Cái Lớn, Cái Bé để tránh mặn xâm nhập vào nội đồng, đồng thời tích trữ ngọt cho các vùng sản xuất và các trạm cấp nước trong tỉnh. Chúng tôi cũng triển khai sớm các giải pháp phi công trình như đẩy lên lịch mùa vụ để né mặn; chủ động rà soát nước sinh hoạt cho bà con để linh hoạt cho các biện pháp cấp nước...” .